وحید الله امانی گزارشگر و كارمند آی دبلیو پی آر در كابل، انستتیوت گزارشدهی جنگ و صلح، ۱۱ جون ۲۰۰۷
وکیل جوان، پس از توهین به همکارانش که تعلیق بر وی اعمال شد، همچنان تغییرناپذیرباقی مانده و تعهد بر ادامه مبارزه‌اش می نماید.
«اگر حیوانات زبان سخن گفتن میداشتند، آنها می‌توانستند مرا مورد بازپرس قرار دهند كه چرا من آنها را با این وكلا مقایسه كرده‌ام، پس من معذرت می‌خواستم – اما از حیوانات!»
ملالی جویا گفت: «من هرگز معذرت نمی خواهم!» این مطلب را زمانی اظهار داشت که نسبت به موضوع تعلیق وی از سوی پارلمان افغانستان بی‌اعتنا و تند به نظر می‌رسید.
تقریباً طی سه هفته این قانونگذار جوان از ترس انتقام گیری در شتاب بسر می‌برد و توان ظاهر شدن را نداشت، با خبرنگاران بطور آزاد ملاقات نمی‌کرد و موقعیت خود را فاش نمی‌ساخت. وی از طریق تلیفون با آی دبلیو پی آر صحبت کرد.
در مصاحبه که خانم جویا با تلویزیون طلوع داشت، بعضی همکاران پارلمانی‌اش را تشبیه به حیوانات طویله‌یی کرد، این امر، قانونگذاران را تا حدی آزرده ساخت که آنان رای دادند تا جویا از پارلمان به تعلیق درآورده شود، گرچه تحلیلگران حقوق می‌گویند که این تصمیم اساس قانونی ندارد.
در یک تصویر ویدویی که تکراراً در شورای ملی به تاریخ 21 می به نمایش گذاشته شد، جویا گفت: «طویله بهتر است، حداقل در آنجا خر موجود است که بار حمل می‌کند و گاو است که شیر میدهد».
این اظهارات بسیاری از اعضای پارلمان را که قبلاً هم رابطه دیرنه خصمانه با جویا داشتند، خشمگین ساخت. وی اکثراً در محضر عام در باره «جنگ سالاران» سخن گفته که به گفته او ایشان کشورش را پارچه پارچه کرده اند.
در ماه می 2006، بالای وی بوتل های آب را پرتاب کردند و او را تهدید به مرگ کردند پس از اینکه او بعضی مجاهدین را «جنایت کاران» خطاب نمود.
خانم جویا مدعی است که اظهارات اخیرش با تلویزیون طلوع، غلط نقل قول شده است.
جویا به آی دبلیو پی آر گفت: «از نقل قول من سو تعبیر شده است». «من میان اعضای پارلمان تمیز قایل شدم. ما دو نوع وکیل داریم – یکی آنانکه نماینده گان واقعی مردم اند، گرچه تعداد شان بسیار کم است، و دیگر اکثر جنایت کاران هستند که به پارلمان بوسیله زور شان آمده اند.»
به گفته جویا بعضی این «جنایت کاران» را در اظهاراتش نام برده است، اما این اسامی از سوی تلویزیون طلوع «سانسور» گردیده است.
وی تاکید کرد که موضوع تعلیق او یک توطه سیاسی از جانب دشمنان سیاسی‌اش است.
وی گفت: «موضوع تعلیق مطلق یک توطه سیاسی است، حتی برای من اجازه سخنرانی در شورای ملی قبل از به تعلیق در آوردن، داده نمیشد.»
همکاران ملالی جویا در پارلمان در وضعیت آشتی پذیری با وى قرار ندارند.
حاجی ملا تره خیل وکیل پارلمان، گفت: «ملالی جویا تمام ملت افغانستان را رنجانیده است،» وی از تصمیم به تعلیق در آوردن جویا دفاع كرد.
احمد بهزاد نماینده دیگر شورای ملی گفت: «اگر ما بگویم که وکلا حیوانات و پارلمان طویله است، این تجاوز است، حتی اگر وی از یک وکیل نام گرفته باشد، این امر صریحاً توهین است. آنانکه در پارلمان هستند، وکلای منتخب مردم اند، و ایشان نباید توهین شوند.»
اما کارشناسان حقوق می گویند که پارلمان حق ندارد تا یکی از اعضایش را به تعلیق درآورد. آنان می‌گویند که خانم جویا یک نماینده منتخب به اساس حق خویش است، چنین مورد صرف از سوی محاکم قضاوت شده می‌تواند.
نصرالله استانکزی استاد پوهنځی حقوق پوهنتون کابل گفت: «پارلمان حق تعلیق و یا رد عضویت وکلا را ندارد، مطابق ماده 120 قانون اساسی، ملالی جویا باید از سوی محکمه حقوقی مورد بازپرس قرار گیرد. این عمل ولسی جرگه در تناقض با قانون قرار دارد».
آقای احمد بهزاد با این نظریه حقوقی مخالفت کرده میگوید که اصول وظایف داخلی این صلاحیت را به پارلمان میدهد که علیه اعضای شورا هم اقدام کند.
بهزاد اصرار کرد: «اگر یکی از اعضای پارلمان طوری رفتار نماید که باعث هرج و مرج در داخل ولسی جرگه شود، پس ما می‌توانیم موضوع تعلیق وی را به بحث گیریم، ماده‌یی در لایحه وظایف داخلی ولسی جرگه بیان می‌دارد که ولسی جرگه می تواند بیش از یک روز مانع حضور یک عضوش گردد.هرچند، این ماده زمانی مشخصی را تعیین نمی‌کند.»
اما ستانکزى بالاى سخن خود ایستاده است مى‌گوید که قانون چنین صلاحیت را برای پارلمان نمی‌دهد. وی گفت: «ماده 70 اصولنمامه کاری ولسی جرگه شورای ملی بیان می دارد که اگر یکی از اعضای پارلمان قواعد داخلی پارلمان را نقض می‌کند، وی باید از سوی هیات اداری جرگه آگاه ساخته شود. پارلمان صلاحیت مجازات اعضایش را ندارد. این حق اجرایوی محاکم است.»
استانکزی مخالفت نمی‌کند که خانم جویا مرتکب تخطی شده باشد، وی گفت: «اگر ملالی کسی را حیوان خطاب کرده باشد، این تخطی به شان انسان است که در نفس خود جنایت است».
به دنبال تعلیق خانم جویا، طرفدارانش راه پیمایی های را در ولایات فراه، ننگر هار، بغلان و کابل راه اندازی کردند. ایشان علاوه از اینکه از ملل متحد خواستند تا وارد عمل شده و خانم جویا را دوباره به موقف قبلی‌اش برگرداند، خواستار به محاکمه کشاندن «جنگ سالاران» نیز گردیدند. که به گفته آنها ایشان متهم بر جنایت علیه انسانیت هستند.
سخنرانی شدیداللحن ملالی جویا علیه مجاهدین که در لویه جرگه قانون اساسی در دسمبر 2003 صورت گرفت، وی را برای اولین بار شهرت بین‌المللی بخشید. وی خطاب کرد: «چرا یکبار دیگر شما منحیث رئیس کمیته جنایت کاران را انتخاب کرده اید؟ این مصائب را آنان بالای مردم افغانستان آورده اند». این اظهارات خشم نماینده گان را برانگیخت و آنان خواهان اخراج وی از تالار مجلس شدند.
در همین سه سال و نیم پس از خشمگینی اولی، جویا سفر های خارجی‌اش را توام با سخنرانی ها علیه مجاهدین سابق دنبال کرد و گفته میشود که وی معروفترین زن افغان میباشد. وی همچنان به آسانی در ولایت فراه در انتخابات پارلمانی در سپتمبر 2005 منحیث وکیل پارلمان برنده شد.
اما بسیاری از افراد را كه جویا در سال 2003 مورد انتقاد قرار داده بود نیز به پارلمان راه یافتند، بعضی آنان موقف عالی را نیز كسب كردند. آنان هیچ علامت عفو و یا فراموشی تحقیر شدن سابق را از خود نشان ندادند. حتی بعضی همكاران اناث جویا اظهارات اخیر او را نكوهش كرده و از وی خواسته اند تا آنرا تلافی كند.
وكیل پارلمان خانم نورزیه اتمر گفت: «جویا پارلمان را رنجانده است، اگر وی واقعاً می خواهد برای مردم افغانستان منحیث نماینده خدمت كند، ما به او و نظریاتش احترام می گذاریم. اگر معذرت بخواهد به كار برگشت كرده می تواند».
اما ملالی جویا تغییرناپذیر است. وی گفت: «اگر حیوانات زبان سخن گفتن میداشتند، آنها می‌توانستند مرا مورد بازپرس قرار دهند كه چرا من آنها را با این وكلا مقایسه كرده‌ام، پس من معذرت می‌خواستم – اما از حیوانات!».